غارهای محور هراز به طور کامل در دل کوه ساخته شدن. ساختمان داخلی غارها نظم خاصی نداره. بعضی دارای یک دهنه ورودی هستن و تعدادی هم بوسیله راهرو ها ایجاد شدن. در ادامه به معرفی دو غار در ایران می پردازیم.
غار دستکند (کافر کلی) در روستای پلمون
در فاصله 700 متری شمال جاده هراز 35 دخمه تا ارتفاع صد متری در دل کوه کنده شده اند. این دخمه ها مانند دژ محکمی است که راه یابی به بخشی از قسمت های آن بسیار مشکله. میشه گفت تنها راه دسترسی به اون استفاده از ابزار صخره نوردیه.
در داخل اتاقها تاقچه های کوچک و بزرگی برای نگهداشتن ابزار و وسایل زندگی به چشم میاد. در یکی از این اتاقها ستونهای سنگی چسبیده به کف و دیواره غار به ارتفاع 50 سانتی متر و قطر 20 سانتی متر بصورت سوراخ و گیره ای ایجاد شده است که احتمالا برای بستن حیوانات از اون استفاده میشد.
غارهای دستکند روستای آب اسک
این دخمه ها در فاصله 90 کیلومتری آمل در دل کوهی بلند کنده شده. رودخانه هراز در پای کوه قرار داره. دخمه های سنگی به فاصله چند متری از دامنه کوه کنده شدن. این غارها از نظر تعداد کمتر از غارهای پلمون هستن و فقط یکی از این دخمه ها دو طبقه است و راه ورودی آن از دیواره شرقی طبقه اول با کندن چند جای پا است. بعضی از اونا دارای سکوهایی به ارتفاع 60 سانتی متر و با طول های مختلف هستن. دخمه های محور هراز به دوره ماد رو با توجه به تفاوت نوع معماری دخمه های محور هراز با دخمه های منتسب به دوران ماد قابل پذیرش نیست. دخمه های محور هراز بدون تزیین و کتیبه هستن و دژ و دیده بانی داشتن.
