راننده به طور طبیعی پس از مدتی رانندگی، دچار خستگی می شود، اما در ساعات ابتدایی بعد از ظهر، بعد از نهار و همچنین در نیمه شب، راننده در مدت زمان بسیار کمتر احساس خواب آلودگی میکند. با توجه به اهمیت تصادفات و خسارتهای ناشی از آن، ایجاد شرایط و امکانات لازم برای بهبود وضعیت خواب رانندگان، میتواند زمینه ساز ارائه راهکارهای مناسب برای پیشگیری و کاهش بروز این حوادث باشد.
مرگ و میر ناشی از حوادث در دو طیف زمانی، بیشتر رخ میدهد، یکی ساعات اولیه نیمه شب بین 23 تا یک بامداد و دوم ساعات قبل از غروب که هر دو این زمان ها، ساعتی است که خواب بر فرد تسلط می یابد. خواب آلودگی، زمان واکنش رانندگان را نسبت به وقایع اتفاقی تحت تاثیر قرار میدهد. به علاوه رانندگی نیازمند مراقبت، هوشیاری، سطح آگاهی و تمرکز و نیز توانایی انجام فعالیت های مختلف است. تصادفات جاده ای نشانگر آن است که رانندگانی که دچار سوانح رانندگی شده اند، ساعت های پیاپی رانندگی کرده بودند. در واقع علت اصلی خواب آلودگی ها، زمان رانندگی است. با توجه به اینکه خواب آلودگی و اختلال خواب از عوامل مهم بروز تصادفات شدید جاده ای به شمار می آید، بنابراین بررسی اختلال خواب رانندگان و مشکلات ناشی از آن، از اهمیت به سزایی برخوردار است.
مشکلات ناشی از اختلال خواب رانندگان
مشکلات ناشی از محرومیت از خواب و کارکردن در اوقاتی از شبانه روز که انسان در پایین ترین حد هوشیاری به سر می برد موجب بروز مشکلاتی از قبیل افزایش تصادفات جاده ای می شود. علایم اختلال خواب غالبا به دو صورت، افزایش خواب آلودگی طی روز و بی خوابی در شب مشخص می شود.
انسان همانند سایر موجودات زنده، دارای ریتم بیولوژیک است. مهم ترین ریتم بیولوژیک در انسان (ریتم سیر کادین) است که هر دوره آن 24-25 ساعت به طول می انجامد و همه روزه توسط نور خورشید و عوامل محیطی تنظیم می شود. افرادی که دچار اختلالات خواب بوده یا کمبود خواب دارند، مستعد خواب آلودگی هستند. سطح هوشیاری انسان توسط این ریتم تنظیم می شود و بر اساس آن، زمان اوج خواب آلودگی و میل به خواب، بین ساعات 12 شب تا 6 صبح است که در ساعات یک تا پنج بامداد، شدت بیشتری دارد و در ساعات 13-16 از شدت کمتری برخوردار است. از طرف دیگر متوسط نیازمندی به خواب در افراد بالغ حدود هفت تا هشت ساعت است که در افراد مختلف بسته به سن، شرایط سلامتی، نوع فعالیت روزانه و ... میتواند متفاوت باشد.
رانندگی همراه با خواب آلودگی، بیش از چهاربرابر، خطر تصادفات رانندگی را افزایش می دهد. به طور کلی نقش خواب آلودگی و اختلال خواب در تصادف جاده ای بسیار بیشتر از راه های درون شهری است. بالا بودن میانگین طول سفر از یک سو و یکنواختی محیط و سرعت وسیله نقلیه از سوی دیگر از اهم دلایل این موضوع به شمار می آید. اگر مقدار خواب از حد مورد نیاز بدن کمتر شود، فرد دچار کمبود خواب می شود. که باید در زمان مناسبی آن را جبران کند. در صورتی که کمبود خواب جبران نشود و بی خوابی ها ادامه یابند، کمبود خواب از توان تحمل فرد خارج شده و شخص دچار علایم ناشی از آن و خواب آلودگی می شود. بنابراین بایستی نشانه ها و عوامل منجر به بروز خواب آلودگی و اختلال خواب شناسایی شده و اقداماتی برای حفظ و ارتقای بهداشت و سلامت خواب رانندگان در راستای کاهش آسیب های احتمالی انجام شود.
نقش اطلاع رسانی در کاهش تصادفات جاده ای
خواب بخش ناگسستنی زندگی انسان هاست و به طور میانگین هر شخص حدود یک سوم عمر خود را در خواب می گذراند. خواب با تاثیر بر سطح هوشیاری درحوادث رانندگی علاوه بر خود راننده زندگی افراد دیگری را هم ممکن است به مخاطره اندازد. در این تصادفات به دلیل عدم کنترل، شدت تصادفات بیشتر است. سفر هایی که مستلزم رانندگی طولانی در جاده های یکنواخت هستند، بیشترین احتمال منجر شدن به خواب آلودگی رانندگان را دارا هستند. راه های یکنواخت و ثابت با محرک های بینایی محدود برای رانندگان مانند جاده های کویری و جاهایی که راننده نیاز زیادی به کنترل کامل وسیله نقلیه احساس نمیکند و آمد وشد کم باشد، محتمل ترین نقاط برای وقوع تصادفاتی با علل خواب آلودگی هستند. در واقع خواب آلودگی باعث کاهش درک و قدرت تصمیم گیری راننده برای کنترل خودرو می شود.
هر شخصی به واسطه داشتن ساعت بیولوژیکی در بدن پس از مدتی فعالیت و سوخت و ساز انرژی داخلی، نیاز به استراحت و خواب پیدا میکند. رانندگانی که از این الگو پیروی نمیکنند، ممکن است به خستگی دچار شده و ضمن چرت زدن، کنترل وسیله را از دست بدهند و حادثه غیر قابل جبرانی را رقم بزنند. بنابراین اطلاع رسانی در مورد خواب آلودگی و اختلال خواب می تواند یکی از عوامل جلوگیری از تصادفات شدید جاده ای باشد. اطلاع رسانی ، میتواند زمینه ساز ارائه راهکارهای مناسب در جهت پیشگیری و کاهش بروز این حوادث باشد. با انجام پژوهش های هدفمند و آموزش های مدون در این زمینه می توان موجبات کاهش بروز سوانح حاصل از این معضل را کاهش داد. آموزش بهداشت خواب در کنار نظارت های لازم بر استراحت و خواب رانندگان و زمینه سازی برای ارائه راهکارهای مناسب برای پیشگیری و کاهش بروز اینگونه حوادث، می تواند در کاهش تصادفات جاده ای، بسیار سودمند باشد.
اگر قصد سفر دارید بهتر است به جای اینکه خودتان تا مقصد رانندگی کنید و نگرانی خواب آلودگی در مسیر را داشته باشید پیشنهاد میکنیم از ناوگان حمل و نقل عمومی استفاده کنید. رانندگان ناوگان های حمل و نقل جاده ای آموزش های لازم را دیده اند و شما میتوانید با آرامش وبدون استرس به مقصد برسید. برای خرید بلیط اتوبوس خود میتوانید به وبسایت پایانه ها مراجعه کنید و بلیط اتوبوس خود را آنلاین خرید نمایید.
